Minni hús - nóg rúmsátt

(Fyrilestur hildin í Norðurlandahúsinum á orkurástevnuni Ósvart, í samstarv við Tórshavnar kommunu.)

Hvussu nógv pláss er nóg nógv?

Vit menniskju liva mesta av okkara tíð innandura, umleið 90%, og stóran part av hesum heima í bústaðinum. Tí er umráðandi, at bústaðurin er góður, og røkkur teimum tørvunum húskið hevur. Bústaðurin er karmurin um lívið.

Sum útgangsstøði ber alt til í nýggjari verkætlan. Mongu ynskini og dreymarnir fólk hava um komandi bústaðin, føra tó ofta við sær, at húsini gerast stór. Somuleiðis gerast tey ov stór til fíggjarligu orkuna.

Hvussu sær eitt hús út?

Tað finst eingin uppskrift sum so. Vegleiðingar finnast og hópin av dømum eru, serliga á talgildum miðlum. Gott er við íblástri; men tað kann gerðast ein meldur av motivum ymsa staðni frá í heiminum, og torført at sameina til eini hús í Føroyum. Tað finnast eisini fólk í landinum við hollari vitan, nógvum royndum, nógvari og góðari servitan um hvussu ein skapar ein góðan bústað. Í hesum førinum eini góð hús.

Men avmarkingar eru sjálvsagt. Tað kunnu verða kommunalar ásetingar, byggisamtyktir, okkurt við matr/stykkinum, lendisligir/jarðarmunur, fíggjarligir ella annað.

Vil man hava húsini so smá sum gjørligt, er tað neyðugt at diskutera hvat er gott at hava, og hvat er neyðugt at hava.

Er neyðugt at hava:
Vásakøk, umframt væl útgjørda køkin.
Fleiri rokrúm, so sum serstakt vaskirúm, serstakt tøknirúm, serstakt goymslurúm.
Eyka kamar, til eitt vaksið barn sum vitjar tvær-fýra ferðir um árið.
Stóra stovu, umframt rúmliga alrúmið.
Køksoyggj um gólvplássið er avmarkað.
Bilhús hóast atkoma er vard og bilhús ofta ikki verða brúkt.

Umráðandi er at hugsa húsini í rúmligum samanhangum og ikki í sundurskildum, afturlatnum rúmum. Soleiðis fáa húsini rúmliga kenslu, hóast tað er smærri í stødd.

Hyggja vit at eini familju við 2 vaksnum og 2 børnum, er útgangsstøði í støddini av húsunum ofta 120+120=240m2. Men um ynski er eini smærri hús, eydnast tað aloftast at minka talið til 100+100=200m2. Eisini er tað fleiri ferðir lukkast at koma niður á 90+90=180m2.

Síðani kunnu vit seta spurningin:
Ber til hjá 2 vaksnum og 2 børnum at búgva í einum húsum sum eru 150 m2?Okkara svar vil vera ja. Sjálvandi ber tað til. Til tíðir krevur tað tó eina hugburðsbroyting, fyri at sleppa nøkrum av ímyndunum. Saman við góðari sniðgeving, kann hetta saktans lata seg gera.

Í løtuni eru fleiri familjur við 3 ella 4 børnum. Sjálvsagt er tað gott fyri fólka-og aldursamansetingina; men tað økir um nøgdina av kømrum og harvið støddina á húsinum.

Vit meina at byggja við trækonstruktiónum er betri í hesum sambandi. Hetta kemur av at uml 5 m2 bara í betong útveggum pr hædd, snakka vit um eini hús á 100-110m2, uttan atlit til møgulig glaspartí.

Rákið og gongdin í Føroyum í løtuni við veggjatjúktum sum alsamt økjast tænir ikki endamálinum. Best hevði verið at ment byggihátt og byggitilfar sum var tunt, so at mest fekst fyri hvønn fermetur.

Hús, smærri ella størri, teknað og bygd nú á døgum, hava eina eyka avmarking í byggisamtyktum. Ásetingin um í mesta lagi 6 m frá planeringshædd til yvirkant tak er dekan ov trong. Tá húsini vera væl samansett og kamar t.d. er undir alrúmi, er neyðugt at gera dekk og yvirflatur best møguligt, við t.d. tryggum undirsløgum, tekniskum innleggingum, leiðingum og ljóðbjálving.

Eini privathús eru heimstaðurin sum skal vera verja frá umhvørvinum, veðrinum, sociala samveru o.a. Skal kunna veita tryggleika og vera karmur um heimalívið, familjulívið og samlívið.

Inni í húsinum skulu rúm vera bæði til tað privata (kømur, wc/bað o.l.) og til tað meira almenna (gongir, alrúm, stova). Sambondini millum hesi bæði sløgini av rúmum er bindiliðið og skal eisini vera væl gjørt. Hetta er ikki ein nýggjur hugsanarháttur, tí hetta dugdu vit fyrr, tá hús vanliga vóru smærri.

Tað loysir seg væl at greina stykkið. Har hugt verður at hvørji viðurskifti gera seg galdandi. Er tað t.d. neyðugt við bilskylið? Eisini verða sólviðurskifti, útsýnislinjur og vindættir tiknar við.

Týdningarmikið er, hvussu húsini eru skipað, soleiðis at logiskur samanhangur er. Hetta er hvussu tú kemur inn í húsini, og hvussu tú býtir sundur køk, stovu og kømur. Soleiðis gerast gongslinjurnar so gagngóðar sum gjørligt. Tað hevur víst seg at hava stóran týdning.

Eitt stað har tað væl ber til at spara fermetrar í gólvflatu, eru tær zonurnar, í mest brúktu rúmunum. Hesi eru:

1 Køks/arbeiðspláss, 2 Spísiborð/øki, 3 Alrúm/bleyt og 4 Stova tv o.l.

Har ber til dømis til at byggja køk í “L” form, ístaðin fyri “U” form, so pláss er at leggja spísiborð inn í øki. Tørvur er á at hava eitt alrúm, har tað ber til at sita bleytt. Hetta rúmið skal hanga saman við teimum tveimum fyrstu. Stova er altíð eitt ynski, um tað er ein krókur, ella eitt afturlatið rúm. Ynskini verða virðað, og síðan er uppgávan at nýta sum minst av plássi.

Goymsluveggir eru ein stór hjálp, tí soleiðis slepst undan goysmlurúmi. Hetta kann gerast við reolum frá gólvi til loft, sum verða nýttar maksimalt.

Til ber eisini at nýta sama rúm til nógvar funktiónir. Tað kundi verið heimakontórið, sum bæði kann vera gestakamar og eyka sjónvarpsstova. Á hendan hátt kann eitt kamar hava 3 funktiónir. Ein onnur loysn er at nýta rúmdeilarar. T.d. kunnu gardinur brúkast eftir tørvi, soleiðis at eitt rúm kann gerast til tvey.

Færri rúm merkir færri hurðar, og tískil er tørvur á meiri ljóðbjálving. Stóru opnu rúmini, krevur nógva og góða ljóðbjálving.

Fyri fáum árum síðan var oljufýring í flestu húsum, og hon krevur eitt eyka rúm. Við hitapumpu er tað ikki neyðugt, og kann staðasetast nærum allastaðni í einum húsi.

Nú á døgum sæst aftur á húsunum, hvussu nógv búgva í húsunum. Eisini búgva tey heima í longri tíðarskeið. Tí ræður um at fáa mest burturúr bústaðinum, soleiðis at nóg rúmsátt er.

Eyðun Eliasen, EYA-Arkitektar

Tankar um miðøkið í Fuglafirði

Eg eri biðin at siga nøkur orð um mínar tankar um býin, um býarplanlegging, um ymsu støðini, ymsu økini og annað í býnum.
Takk fyri møguleikan.

Eg segði ja til fyrispurningin; men ivaðist og tað bleiv við tí treyt, at tað ikki var sum eitt partapolitiskt ella listapolitiskt innlegg. Tí er hetta eitt innlegg uttan samsýning og innleggið verður lagt á netsíður hjá EYA. Innleggið er ætlað øllum, sum hava áhuga fyri Fuglafirði og vilja staðnum og kommununi tað besta. Ikki bert einum ávísum lista og ávísum persónum.

Eg havi tikið mær tað frælsi, at fokusera á Fuglafjørð í hesum sambandi. Kambsdalur og Hellurnar kunnu verða umrødd eina aðru ferð. Nøkur av viðurskiftunum, eg komi inn á seinri, kunnu tó partvís eisini nýtast til Kambsdal og Hellurnar.

Eg búði míni fyrstu 22 ár í Fuglafirði. Eri uppvaksin í Heimistovu, niðri í Gjógvará. Nú eru tað helst nøkur sum hugsa og enntá siga við skálkabrosi: ”Tað nyttar lítið hvat Gjógvarámenn siga”. Hetta er útsøgn, sum onkur einaferð fyri nógvum árum síðan tók til í ávísari støðu. Hetta hevur ivaleyst sitið væl tá. Men nógv sum var fyrr, er ikki líka rámandi ella virkar líka væl í dag.

So er eisini við einum býi. Tíðirnar skifta, umstøðurnar broytast. Øðrvísi krøv og ynskir eru ídag til hvat ein góður býur er, enn hvørji vóru fyri 50 ella 100 árum síðan.

Eg havi valt at kalla innleggið “Tankar um ein góðan bý”. Hetta heitið valdi eg av fleiri orsøkum. Eg brúki orðið “Tankar” fyri at kunna koma við nøkrum hugleiðingum og eygleiðingum. Um onkur tykkara helt at eg fór at koma við loysnum í kvøld, má eg skuffa tykkum nakað. Tað finst ikki nøkur skjót herognú-loysn til hvussu tú skapar ein góðan bý. Tað finst ikki eitt quick-fix til eina so kompleksa uppgávu. Hetta er ein samansett, fleirtáttað, drúgv og torfør uppgáva. Men hon er ikki ómøgulig. Tað ber til at loysa ella í øllum førum royna at loysa; og í minsta lagi, at betra um viðurskiftini. Um tú ikki skýtur uppá mál, ja, so fært tú ikki mál. So er eisini við uppgávuni at skapa ein góðan bý. Eitt býráð hevur skildu at royna.

Eldri myndir úr Fuglafirði:

Tað er ein long, sera long tilgongd. Frá eini avgerð um at fara at gera okkurt við málið og til ítøkiligir bygningar og býarkend útiøkir verða tikin í nýtslu, ganga nógv ár. Væl meiri enn 4 ár. Og til eina langa tilgongd í einum býráði sum í hesum býi, krevst vilji, dirvi og óvanliga gott tol um gott úrslit skal fáast burturúr.

Tey fólk, sum enda í býráðnum, eru vald av veljarum, av tykkum, sum sita her íkvøld og sjálvsagt øllum øðrum veljarunum í kommununi. Soleiðis er demokratiska skipanin. Tí krevur tað eisini vilja, dirvi og gott tol av veljarunum. Annað fakta er, sum øll vita, at tað er meirilutin sum ræður. Tíverri og tíbetur. Er meiriluti fyri ikki at skapa ein góðan bý, er tað væl ein demokratisk røtt avgerð, sum má takast til eftirtektar. Eg havi tó mínar tankar um, hvussu eg haldi býurin kundi ment seg til ein góðan bý.

Eg, sum arkitektur og fuglfirðingur havi tað áskoðan, at Fuglafjørður kann blíva ein enn betri býur enn hann er ídag.

Eg brúki tilvitað orðið býur og ikki bygd. Tosað verður nógv um hvussu Fuglafjørður kann ella skal menna seg. Tí er rætt og neyðugt at hugsa býin minst 10-20 ár fram. Eitt valskeið er sum øll vita 4 ár. Men býurin hevur brúk fyri sterkari medisini enn bert linnandi pínustillan í eini 2 ár, ella nær eitt nýtt býráð er komið í gongd og til valskeiðið er um at vera runnið. Eg havi fylgt gongdini í Fuglafirði nú í 25-30 ár. Men ikki kann eg siga, at eg eri beinleiðis imponeraður av øllum, sum Fuglafjarðar kommuna hevur stungið út í kortið og útint hvat býarmenning viðvíkir. Og her er tað serliga á bústaðarøkinum, eg hugsi. Ein býur er samansettur av nógvum pørtum; vinnu, ídnaði, mentan; men sanniliga eisini góðum bústaðarøkjum og ymiskum bústaðarsløgum.

Nú ljóðar tað, sum eg næstan sigi at seinastu býráðini ikki hava roynt at borið so í bandi, at bústaðir og íbúðir er bygd í býnum. Tað er ikki tað eg sigi. Vit kunnu tó staðfesta at aðrir býir og bygdir, aðrar kommunur í norðureysturøkinum hava íbúðir og nógv fleiri alternativar bústaðir at bjóða enn Fuglafjørður.

Eg veit fullvæl at tað ikki er lætt at fáa fígging til bústaðarbygging so langt frá miðstaðarøkinum í landinum sum í Fuglafirði. Hetta er ein avboðing, ja í verðuleikanum ein forðing, sum eigur at broytast og betrast. Hetta, tí eg haldi at ein býur hevur brúk fyri og eigur at hava íbúðir og bústaðir í egnaðum, góðum, helst nýggjum bygningum fyri best at kunna virka sum býur. Um talan bert er um siðbundin grundstykkir sett longur og longur niðan brekkurnar og aðrastaðni burtur frá kjarnuni, kann ein meira kalla tað fyri eina yvirvaksna, ella sundurvaksna bygd heldur enn ein bý.

Júst sum vinnulívið ger stórar íløgur at gera virksemi betri og tíðarhóskandi, má ein býur eisini gera íløgur í at gera býin tíðarhóskandi. Tí eisini ein býur sum Fuglafjørður er í kapping við aðrar kommunur og býir um at fáa fólk til og at fáa tey at støðast væl.

Vit hava gjørt nakrar eygleiðingar og staðfestingar av grundleggjandi viðurskiftum í Fuglafirði. Góð grundleggjandi viðurskifti sum eru neyðug fyri at fáa ein góðan bý.

Forgrundin, miðgrund og bakgrund. Bústaðarbókin — Forgrundin, miðgrund og bakgrund. *Bústaðarbókin*

SÓLDIAGRAM

Fyri nøkrum árum síðan skrivaði eg eina bók um ymisk viðurskifti viðvíkjandi tí at skapa góðan bústað. Bókin, sum Betri banka gav út, kallast Bústaðarbókin, Heim til húskið.
Fari at taka tvey evni fram úr bókini. Eitt diagram um hvussu ein góð uppskrift er uppá at skipa góðan bústað, bæði innanveggja og viðvíkjandi útiøkjum, veðurlagi o.ø.

FORGRUND, MIÐGRUND OG BAKGRUND

Hitt evnið er trý viðurskifti sum hava stóran tídning fyri trivnaðin í bústaði. Forgrundin, miðgrund og bakgrund. Útiøkið beint við, útsýni yvir býling bý, fjørðin o.a. og síðan at síggja langt, himmalin og skýggj. Hevur bústaðurin øll hesi, eru fortreytirnar at trívast góðar.

SÓLANALYSA

Fuglafjørður hevur frá náttúrnar hond ein gyltan møguleika til at fáa ein góðan stað, ein góðan bý.

Fjørðurin vendur so at siga rættan veg, suðureftir, tá vit hyggja at sólarganginum. Sólargangurin er góður, serliga innast og á eystara armi. Vestari armur hevur sól fyrrapart og á miðdegi. Vestari armur hevur ikki, í bústaðarhøpi, góðan sólargang.

VINDUR

Vindviðurskifti í Føroyum kunnu býtast sundur í tvey, vindrósan um landið sum heild og lokalu vindviðurskiftini. Hesi eiga at vera kanna í samband við bústaðarbygging og miðbý.

Innast í fjørðinum er ikki so bratt og síðurnar út eftir báðum ørmunum hava hall; men als ikki ómøguligt at hava góð bústaðarøki á. Vestari armur er tó brattari enn eystari.

Eg haldi ikki at tað er nakað stað í landinum, sum hevur so góðar fýsiskar fortreytir fyri at fáa ein góðan bý við perfekt staðsettari býarkjarnu, sum Fuglafjørður. Eitt stórt náttúrugivið amfiteatur, har tað mesta av býnum sær oman í miðjuna, í kjarnuna og har lutflalsliga stutt er at ganga oman og niðan, til og frá.

BÚSTAÐIR, MENTAN OG VINNA

Á myndini omanfyri síggja vit at vinnuøki fyllir nógv. Staðsetingin hevur við sær, at nógv tung ferðsla ferðast ígjøgnum alla kjarnuna og miðøki, har flestu mentunarligu tilboðini eru. Hetta forðar fyri, at tað góða býarkenda miðøkinum kemur til sín fulla rætt.

Tunga ferðslan órógvar og er til ampa fyri ein livandi og virknan miðbý. Ein miðbý har gangandi, børn og vaksin hava best hugsandi umstøður at savnast, hugna sær og fáa frið. Um tað so er rekreativ ella bústaðarøkir vit tosa um.

Ofta kunnu ognarviðurskifti á matriklum, spæla stóran leiklut fyri at gjøgnumføra ætlanir; men tað eigur ikki at vera ein so stór forðing, at tað ikki ber til at fara eftir einari góðari heildarloysn. Ikki eftir einum degi; men yvir eitt lutfalsliga stutt áramál, um ítøkiligar ætlanir vera lagdar.

Vegir - Tung ferðsla ferðast nógv eftir vegnum, ið er markerðaur við reyðum.

ÁIR, GØTUR, GRØNT

Stóru áirnar mugu hava ans og kjúklast um.

Strandarlinjan, tætt við upprunan, má ikki blíva burtur. Grøn øki fyri trivna.

UPPLØGD KJARNA

Sum myndin omanfyri vísir, er upplagt at kjarnan er mitt í býnum. Við fysisku fortreytunum í Fuglafirði, eru einanstandandi møguleikar at skapa eina góða býarkjarnu. Nærum allur býurin sær oman í miðjuna og stutt er hjá flest øllum, at ganga sær oman í miðøkið. Sum nú er, eru flestu mentunartilboð savnaði í ella nærvið miðøkið og einum geira norðureftir.

ÁTØK

Tunga ferðslan má skipast betur, so miðøkið fær frið og er betur fyri borgaran.
Umhugsa og helst minka um áhaldandi spjaddari bygging og heldur leggja eina ætlan fyri búðstaðarøkir tætt at miðøkinum, ið eru við til at skapa eina býarkenda kjarnu.
Menna miðøkið, so tað fær ein býarkendan dám.

Um íbúgvarnir hava útlit til at fáa góðar fýsiskar karmar at búgva, liva og virka í, eru fortreytirnar tilstaðar at Fuglafjørður verður ein góður býur. Eitt livandi og gott miðøki, bæði fyri íbúgvar, vinnulív og frítíðarlív.

Takk fyri, og gott væl, ynski eg bæði veljarum og politikarum.

Eyðun Eliasen, EYA-arkitektar

Vani bítur best

Hesin setningur verður javnan nýttur. Mest í merkingini at um ein ofta ger eina ávísa gerð, vinnur tað hevd og ein byrjar at gera hetta automatiskt, uttan at hugsa um. Í orðingini er innbygt ein farri av positiviteti; at tað er gott at gera ting av vana. Men hyggja vit nærri eftir einstøku orðunum, kann ein leggja ymsar tulkingar og meiningar í setningin. At býta væl, verður sagt um knívar og saksar og í so máta er tað bæði gott og jaligt. Men at verða bitin, er sjálvsagt ikki so heppið. Og at verða púra bitin av onkrum kann vera gott, men tað valdast umstøðurnar. Tað kann eisini verða óheppið og meiningsleyst.
Tí eiga vit altíð, í øllum førum av og á, at hugsa um tingini og viðurskiftini fyri at taka tey upp til viðgerð.

Ein yngri dama hevði einaferð eini vinkonu á vitjan og tá hon skuldi leggja nakrar pylsur niður í eina grýtu, klipti hon pylsuendarnar av við saksi. Gesturin undrast á hetta og spurdi hví hon so gjørdi. Tá bleiv hon eitt sindur paff. Hon visti ikki rættiliga; tað hevði hon bara altíð gjørt. Tá hon hugsaði seg um, mintist hon, at mamma hennara altíð gjørdi tað. Nakað seinri spurdi hon mammu sína um orsøkina. Mamman bleiv eisini eitt sindur bilsin og segði at tað hevði mamma hennara altið gjørt, so tað gjørdi hon eisini. Tá so omman bleiv spurd um hetta, svaraði hon róliga og sannførd, at tað var tí at hon tá ikki átti eina nóg stóra grýtu til at pylsurnar passaðu niðurí í fullari longd.

Henda markáttliga søga er gott dømi, sum lýsir hvussu tað kann ganga, um ein bert víðariførir ein vana. Ein vana sum, at byrja við, hevði eina konkreta og neyðuga orsøk til hví man gjørdi sum man nú gjørdi. Við tíðini hvørvur tann konkreta orsøkin til vanan. Tíðirnar, sum øll vita, broytast altíð og støðugt. Nú ber til at keypa størri grýtur enn fyrr. Og viðurskiftini sum heild, broytast í so at siga øllum viðurskiftum, bæði í samfelagnum og í lívinum hjá okkum einstøku menniskjum.

Nú til flaggið.
Eg havi gjørt mær tann lítla ómak, at kanna fløgg og søguna um fløgg eitt sindur.
Danska flaggið, sum hevur officiella heitið Dannebrog, verður á føroyskum rópt danabrók. Navnið stavar frá heitinum á vovnum klæði. Nakað líknandi vovnu mannfólkabuksunum, vit brúka til føroysk klæði. Danska flaggið sigst vera frá ár 1219.

Hetta reyða flaggið við krossmerki, var ætlað til at hanga niður frá stokki ella stong. Bæði tá tað hekk yvir høvdingastóli, omanfyri borgarportur og tá herlið masjeraðu, hekk tað upp og niður, so krossurin vendi rættan veg. Reyða bakrundin var upprunaliga liturin hjá sertøkum klani ella familju; men bleiv so valdur sum merki fyri allar danar. Við einum hvítum krossi, bleiv boðað vinum og serliga fíggindum frá, at her komu vápnaðir menn við kristna boðskapinum. Og tá flestu teirra helst vildu síggjast tvísporandi á rossabaki, hevur tað óiva sæð imponerandi út við hvíta krossinum á tí flagsandi blóðreyða flaggdúkinum.

Sjálvt um tað tá oftast var talan um smøl fløgg, ella tað vit í dag kalla vimplar, er tað soleiðis vit kenna danska flaggið í dag. Frá at venda upp og niður, er flaggið vent og lagt á liðina.

Danska flaggið er nýtt sum fyrimynd fyri flest øllum hinum norðurlendsku tjóðunum, hóast tey eru munandi yngri fløgg.

Er norðurlendska mentanin og samleikin so koppaður á liðina?

Í summum londum, eisini norðurlondum, verður umrøtt at loysa kirkjuna og átrúnaðin sum heild, frá statsapparatinum. Um so er, at kirkjan í Føroyum verður loyst frá landinum, átti mann at tikið eitt kjak um krossflaggið tá; men tað ganga allarhelst nøkur ár til tann støðan íkemur.

Reint grafiskt, er danska flaggið ílagi. Tað er samansett av tveimum greiðum elementum; reyð bakgrund við einum hvítum figuri. Litirnir eru langt frá hvørjum øðrum og teigarnir fella ikki saman.

Tað sama er galdandi fyri svenska og finska flaggið. Tveir litir, sum eru langt frá hvørjum øðrum í styrki.

Norska og íslendska flaggið hava trý element; bakgrund í ávikavist reyðum ella bláum liti, ein krossfigur í einum øðrum liti og so ta altavgerandi hvítu rondina runt um krossfigurin.
Ein grafisk meginregla er, at litaðir teigar í einum merki, skulu helst hava luft rundan um ella ímillum fyri at skilja teigarnar sundur. Um hetta ikki er gjørt, fella teir saman og serliga tá merkið er endurgivið smátt, t.d. 1 x 1 cm, ber illa til at síggja motivini og ymsu litirnar.

Uttan at eg veit tað, er freistandi at halda, at íslendska og norska flaggið er tað sama; bert at litirnir eru skiftir runt. Upprunin í fólkinum er jú í stóran mun tann sami.

Um ungu føroysku studentarnir í Keypmannahavn um 1918-19, eisini hava tikið henda tátt upp, sigur Niels Juel Arge tíanverri einki um í bókini um flaggsøguna. Men tætt samband var við íslendingar í Keypmannahavn og íslendska flaggið var sniðgivið stutt frammanundan og var fyrstu ferð at síggja alment í 1915.

Føroyska flaggið er, eftir mínum tykki, ikki serliga gott grafiskt. Tað reyða og bláa fellur saman og gevur ein violettan lit, tá ein sær flaggið langvegis frá ella um tað er endurgivið smátt. Eri rættiliga vísur í at hetta ikki er gjøgnumhugsað og tilætlað. Heldur man tað vera av tilvild.

Grønlendska flaggið brýtur frá hinum norðurlendsku og tað haldi eg er teimum til rós. Kann vera, at grønlendingar, tá í 1970-unum, hava ynskt at vísa umheiminum at teir eru annað fólk enn tað vit kalla skandinavar.

Sámarnir hava eisini sítt flag, sjálvt um teir, geografiskt, eru borgarar í fleiri ymiskum londum. Sámiska flaggið hevur fleiri litir og eins og tað grønlendska, ein sirkul ella ein ring.
Japanska flaggið er hvítt við einum eyðkendum reyðum sirkli í miðjuni.
Tað verður nevnt, at Japan er landið við tí rísandi sólini og at tað er hetta, flaggið skal ímynda.
Hesi trý londini hava, umframt fløggini, ein felags uppruna, tá vit hyggja at fólkaslagnum. Allerhelst hevur hetta havt sína ávirkan, tá flagg skuldi veljast at umboða grønlendsku tjóðina og fólkið. Sirkulin er eitt súmbol fyri tað æviga, tað afturvendandi í árstíðum og sólargangi.
Grønland og Sámaland hava tilvitað valt ikki at brúka tað kristna krossmerkið sum motiv á dúkinum; men sirkulin; eitt súmbol fyri nakað fullkomið runt og afturvendandi. Freistandi er at spyrja um grønlendingar og sámar eru minni skandinaviskir enn danir, sviar, normenn, íslendingar og ja, minni norðurlendskir enn føroyingar? Svarið er ja. Út frá flagginum at døma, er tað so. Ella tað vilja teir í øllum førum signalera.
Og taka vit tungumálini grønlendskt og samiskt, er nakað sum bendir á, at so er.

Men er Grønland so, eftir flagginum at meta, minni kristið enn t.d. Ísland ella Føroyar? Tað er spurningur sum vit mugu vara okkum at svara uppá. Møguliga onkur kanning kann greina og lýsa hesum; men sum heild, vera øll norðurlond søgd at vera kristin.

Onnur lond vera avgjørt eisini søgd ella skýrd at vera kristin, uttan at tey hava eitt beinleiðis kristið súmbol í flagginum. Til dømis verður USA skýrt at vera máttmiklasta kristna tjóð í heiminum. Amerikanska flaggið, sum hevur tað heldur ópoetiska, men beinrakna navnið Stars and Stripes, er eitt samansett og heilt øðrvísi flagg enn tað føroyska. Tað er meiri at kalla ein grafisk tabell, sum vísir hvussu nógvir statir eru í sambandsríkinum. Tað er talið á hvítu stjørnurnar í bláa teiginum ovasta í vinstra horni. Hesin teigur er, í roynd og veru, ein leivd frá gomlum bretskum flaggi, har partar av teigunum í krossflagginum, blivu brúktir til gera serlig frámerkir við; eitt nú til ymsar partar av ríkinum. Hetta síggja vit best í australska flagginum, sum eisini hevur bretska flaggið í ovasta vinstra teigi og síðan 6 stjørnur, eina fyri hvønn stat.

Aftur til amerikanska flaggið. Restin, tvs teir tríggir teigarnir sum eftir eru, var í útgangsstøði ein reyður dúkur. Tá borgarakríggið var av og sambandsríkið stovnað, vóru tað umboð fyri 13 teir fyrstu statirnar, sum skrivaðu undir og tí blivu hvítar strípur settar so, at tað íalt blivu 13 strípur; annaðhvørt hvítar og reyðar. Í fyrsta flagginum vóru eisini 13 stjørnur; men tað talið er nú komið uppá 50.
Amerikanska dømi, bert er eitt av sera nógvum, vísir, at tað gjøgnum tíðirnar, eru ítøkilig, praktisk viðurskifti, sum gera og skapa fløgg. Tað er ein stórur partur av politikki og taktikki í designtilgongdini tá fløgg verða teknað og avgjørd. Eisini í nýggjari tíð.

Hetta er bæði áhugavert og undranarvert. Eg havi stóran áhuga fyri grafikki og havi gjørt nógv búmerkir gjøgnum árini. Sjálvt um eitt flagg ikki beinleiðis kann kallast eitt búmerki, er ikki langt frá, at Merkið er eitt búmerki fyri Føroyar. Nógv dømi eru um hetta. M.a. hevur kenda myrkareyða troyggjan frá Guðrun og Guðrun, eina útgávu av merkinum undir økslini og landsliðstroyggjur hava flaggið á bringuni.

ES, evropeiska samveldið, bað fyri eini 20 árum síðani hollendska arkitektin og miðlalærda Rem Koolhaas um uppskot til nýtt ES-flagg. Rem Koolhaas er kendur fyri at hugsa øðrvísi og nýskapandi. Hann er eisini kendur fyri at provokera og duga væl at varpa ljós á tað, hann skapar. Flaggið hann teknaði, var eitt rættiliga avlangt hvítt flagg, við nógvum loddrættum, klønum, litaðum strípum. Eyðkendu litirnir sum reytt, blátt, grønt, gult, appilisingult og svart vóru settir saman so tú kundi síggja einstøku evropeisku fløggini; beinleiðis ella óbeinleiðis. Men tað var ikki sørt, at sermerkta handilsliga strikukodan kom til sjóndar í uppskotinum til flagg. So kann hvør einstakur leggja tað í tað sum ein vil. Men sermerkt og nýskapandi var tað.
Keyp-føroyskt átakið, sum tit kenna við reyðum og bláum strípum, hevur møguliga fingið íblástur frá hesum.
Sum flestu kunnugt, er ES-flaggið, sum nú verður brúkt, myrkablátt við gulum stjørnum settar í ring. Ja, so var sirkulin aftur at síggja.

Eg fari ikki at siga her ídag, at vit í Føroyum skulu hava eitt nýtt flagg; men eg fari at enda at heita á tykkum øll, bæði stór og smá, um gera eina lítla roynd. Finnið litblýantar og pappír fram og teknið tað, ið fellir tykkum inn um tað, tit halda umboðar Føroyar. Teldur kunnu eisini brúkast. Tit velja sjálvi um tit tekna tað sum kemur beinanvegin og spontant, ella tit fyrst sita og hugsa eina løtu. Hvat heldur tú vera føroyskt og hvat umboðar Føroyar? Tað má gjarna hava politiskar undirtónar, tí hóast alt, eru øll fløgg rættiliga politisk.
Tað kann vera, at ein framsýning kundi verði fyriskipað við alskyns, nýskapandi flagguppskotum.
Ella tað kundi verið sum ein fólkslig ella onnur rørsla, um hvat Føroyar eru fyri føroyingar. Sum ein nýggj Visión 2015, nú hetta heitið stendur eftir sum eitt hálvtómt hylki.
Í øllum førum vil eg vóna, at vit ikki bara klippa lívsins pylsuendar av av gomlum vana, uttan at hugsa um viðurskiftini og handla hareftir.

Eyðun Eliasen